گیل آمرد

I – دیباچه

تاجیکستان سرزمینی در جنوب شرقی “آسیای میانه” است که از شمال با قرقیزستان، از باختر با ازبکستان، از خاور با چین و از جنوب با افغانستان مرز مشترک دارد. “دوشنبه” پایتخت کشور تاجیکستان است.

سرزمین تاجیکستان و دیگر سرزمین های مجاور آن، در نیمه دوم قرن نوزدهم توسط روس ها اشغال شد.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، میان حزب حاکم کمونیست و مخالفان در تاجیکستان جنگ شد و این جنگ خانمانسوز تا ژوئن 1997 ادامه یافت.

این کشور حدود 7.700.000 نفر جمعیت دارد.

برای بزرگ شدن نقشه، روی آن کلیک کنید

سُغد به مرکزیت شهر “خُجَند”، ناحیه های تابع جمهوری به مرکزیت “دوشنبه”، ختلان به مرکزیت شهر “قُرغان تپه”، و بَدَخشان به مرکزیت شهر “خاروغ”، استان های تاجیکستان هستند.

II – سرزمین و منابع طبیعی

تاجیکستان 143100 کیلومتر مربع مساحت دارد و کوچکترین کشور آسیای میانه است. بیشتر بخش های این کشور کوهستانی است و تقریبا نیمی از این سرزمین، ارتفاعی بیش از 3000 متر از سطح دریا دارد (ارتفاع شمال منطقه ولنجک، پای کوه توچال در تهران، 1770 متر است!)

بلندترین کوه تاجیکستان به نام “قله اسماعیل سامانی” (7495 متر) در شمال این کشور واقع شده است و دومین کوه بلند این کشور به نام “قله ابن سینا” (7134 متر) هم در شمال قرار دارد.

تاجیکستان روی یک کمربند “لرزه خیز” قرار گرفته و زمین لرزه در آن پدیده ای طبیعی به شمار می رود.

A – منابع آبی

تاجیکستان به دلیل داشتن کوه های فراوان، سرزمینی پرآب است. رودخانه سیردریا که از دره فرغانه در شمال عبور می کند، رودخانه زرافشان که در شمال باختری هست، و رودخانه های کافرنهان، “وخش” و “پنج رود”، تقریبا سه چهارم از آب های روان در تاجیکستان را تشکیل می دهند.

بخشی از پنج رود، بریده ای از مرز غربی تاجیکستان و افغانستان را شکل می دهد و از “هم ریزی” وخش و پنج رود است که آمودریا، بزرگترین رود آسیای میانه، شکل می گیرد. کافرنهان نیز در پایان به آمودریا می ریزد.

بیشتر دریاچه های تاجیکستان در منطقه پامیر خاوری هستند. بزرگترین دریاچه این کشور “قراکول” (قره کول؟) نام دارد که در شمال خاوری و در ارتفاع 4000 متری از سطح دریا است.

B – منابع گیاهی و حیوانی

دامنه کوه های تاجیکستان پوشیده از درختان تیره مخروطیان، مانند صنوبر است. چمنزارهای پوشیده از گل های  لاله، زنبق و گل یخ نیز از مناظری است که در مناطق کوهستانی تاجیکستان بسیار می توان یافت. جنگل درختان گردو که قدمتی بسیار دیرینه دارد را نیز می توان در دامنه های کم ارتفاع تر، جستجو کرد.

یوزپلنگ سفید، عقاب طلایی، خرس قهوه ای، سیاه گوش (از گربه سانان)، گرگ، گراز وحشی و انواع بز و گوسفند کوهی را می توان در دامنه های کم ارتفاع تاجیکستان یافت. گوزن، گرگ، روباه و گورکن هم از گونه های حیوانی هستند که در نواحی استپ (دشت های گسترده) دیده می شوند.

C – منابع کانی و صنعتی

به دلیل کوهستانی بودن تاجیکستان، تنها 7 درصد از این سرزمین، زیر کشت است و مورد استفاده های کشاورزی قرار می گیرد. رودخانه های پرآب تاجیکستان، منابعی عالی برای تولید نیروی برق هستند. کان های طلا، نقره، آهن، سرب، قلع، ذغالسنگ، برخی سنگ های قیمتی، فسفات ها و… مهمترین معادن تاجیکستان به شمار می روند.

تاجیکستان فقر کانسنگ آلومینیوم دارد و نیازمندی های خود در این مورد را از کشورهایی چون اوکراین و قزاقستان وارد می کند. هرچند چون کارخانه تولید آلومینیوم نیازمند برق بسیار زیاد است، تاجیکستان از این توان بالقوه برخوردار است که به یک تولیدکننده بزرگ آلومینیوم تبدیل شود.

این کشور همچنین نیازمند واردات نفت و گاز است.

III – حکومت

حکومت تاجیکستان از نوع جمهوری است و رییس جمهوری، بر اساس قانون اساسی جدید، می تواند دو دوره ی 7 ساله با رای مستقیم مردم انتخاب شود. متمم قانون اساسی فعلی تاجیکستان، امکان انتخاب مجدد رییس جمهوری کنونی (امامعلی رحمان) را تا چهار دوره به او داده است. وی هم اکنون آخرین سال از سومین دوره ریاست جمهوری اش را سپری می کند.

قوه قانونگذاری در تاجیکستان از مجلس نمایندگان (با رای مستقیم مردم) و مجلس ملی (رای غیرمستقیم) تشکیل شده است. مجلس نمایندگان، بخش اصلی پارلمان است و مجلس ملی موظف است دستکم دو بار در سال تشکیل جلسه دهد.

در تاجیکستان، اگرچه گرایش به دین فراوان است، اما حکومت از مذهب جداست.

دولت فعلی تاجیکستان در بخش اقتصادی عملکرد قابل قبولی داشته است. درحالی که یک دهه پیش، بیش از 80 درصد از مردم تاجیکستان زیر خط فقر زندگی می کردند، امروز این آمار به 45 درصد کاهش یافته است.

همچنین تولید ناخالص داخلی (شاخص اقتصادی) در تاجیکستان سالانه بین 6.5 تا 7.5 درصد رشد دارد.

IV – فرهنگ

زبان تاجیکی که گویشی از فارسی است، زبان رسمی تاجیکستان به شمار می رود؛ هرچند بسیاری از مردم این کشور، زیر تاثیر نظام آموزش شوروی، به زبان روسی نیز آشنایی کامل دارند. فارسی تاجیکی به خط روسی نوشته می شود.

تاجیکان به ایران بسیار علاقمند هستند و در کتاب های تاریخ خود، از آریاییان، هخامنشیان، ساسانیان، سامانیان و دیگر سلسله های پادشاهی ایران به عنوان مفاخر تاریخی تاجیکستان یاد می کنند. همچنین در تارنمای رسمی آکادمی علوم تاجیکستان، از رودکی، فردوسی، خیام، حافظ و رومی (مولوی) به عنوان “محبوب ترین ادیبان کلاسیک تاجیک” یاد شده است*!

80 درصد از ساکنان تاجیکستان سنی و حدود 5 درصد شیعه هستند. بیشتر شیعیان تاجیکستان وابسته به شاخه “اسماعیلیه” اند.

سیاست کلی “امامعلی رحمان” بر کاهش تعصب مذهبی و برجسته کردن جنبه های مشترک فرهنگی در کشورهای فارسی زبان (ایران، افغانستان، تاجیکستان) است. به طوریکه وی سالهاست پیشنهاد تاسیس تلوزیون ماهواره ای مشترک میان این سه کشور را مطرح کرده است؛ هرچند برخی ملاحظات سیاسی و مذهبی در ایران و افغانستان، تا این لحظه مانع از تاسیس این شبکه شده است.

V – موسیقی

برای شناخت بیشتر موسیقی، زبان و فرهنگ تاجیکی، چند نماوا و کنسرت زنده از هنرمندان تاجیک را در زیر آپلود کرده ام. تماشای همه آنها را به خوانندگان گیل آمرد سفارش می کنم. آزرم، سادگی و سکوت تماشاگران کنسرت های زنده، در هنگام اجرای شادترین آوازها، نشان از یک جامعه سنتی دارد که به سوی نو شدن پیش می رود.

نگو نگو: نازیه کرامت الله

مبارک باد: نازیه کرامت الله

یارت نمی شم: شبنم صابری

توبه توبه: شبنم صابری

میخونه: فیروزه حافظ وا

با تو من شادم: سروناز یوسفی

چیک چیک ساعتم: خاتون مومن وا

ستاره آی ستاره: مهرنگار رستم

توضیح: فایل ها از نوع flv (فلش) هستند؛ برای تماشا به نسخه آخر Jet Audio یا به نرم افزار KMPlayer نیاز خواهید داشت.

* http://www.termcom.tj/?menu=bases&page=index3&lang=for

نوشتار مربوط:

ترانه های تاجیکی (2)

ترانه های تاجیکی (3)

ترانه های تاجیکی (4)