هانس زیمر در حال آموزشِ موسیقی فیلم

رایانه در دو دهۀ گذشته، بسیاری از حرفه‌ها را دستخوشِ تغییر کرده است. مثلا عکاس حرفه‌ای، دو دهه پیش، کسی بود که بتواند بهترین سرعت و اندازۀ دیافراگم را برای شرایطی که سوژه‌اش دارد تنظیم کند و دقیق‌ترین فوکوس را انجام دهد. امروزه، فوکوس (جز در مورد عکس‌های هنری) برعهدۀ دوربین دیجیتال است. عکاسان در بسیاری از موارد، حتی انتخاب حساسیت و تنظیمات دیافراگم را هم برعهده پردازشگرِ دوربین می‌گذارند و «حرفه‌ای» کسی است که بهترین سوژه را از بهترین زاویه شکار کند.

دو دهه پیش، تدوین فیلم‌های سینمایی کاملا با امروز فرق داشت. امروزه، فیلم‌ها دیجیتال شده‌اند و تدوین‌گر، در واقع، یک متخصص رایانه است.

دو دهه پیش، برای پرداخت قبض، برگ جریمه، انتقال وجه و دریافت حقوق باید می‌رفتیم و در صف بانک می‌ایستادیم و متصدی، کارهایمان را انجام می‌داد. امروزه، فقط برای گشایش حساب به بانک مراجعه می‌کنیم و تقریبا هر تراکنش دیگری را می‌توانیم از منزل و با یک دستگاه رایانه یا تلفن هوشمند انجام دهیم.

اما رایانه در همین دو دهه، برخی حرفه‌ها را در آستانه ورشکستگی هم قرار داده است. تا همین چند سال پیش، بسیاری از روزنامه‌های ایران، صفحه‌هایی زیر عنوان نیازمندی‌ها، آگهی، یا راهنما داشتند و آنقدر فروش روزنامه‌ها بالا بود که اگر دو-سه ساعت دیر به دکه می‌رفتید، روزنامۀ آن روز را از دست می‌دادید. امروز، شمارگان روزنامه‌ها به‌شدت افت کرده است، اغلب روزنامه‌ها بخشی از نیروهایشان را اخراج کرده‌اند و تا جایی که من دیده‌ام، دیگر خبری از بخشِ مستقلِ نیازمندی‌ها نیست؛ زیرا آگهی‌ها به سوی اینترنت جذب شده‌اند و مردم برای دریافت خبر، سراغ روزنامه نمی‌روند.

صنعت پست، حرفۀ دیگری است که به خاطر گسترشِ رایانه در آستانۀ ورشکستی قرار دارد. بیست سال پیش، نامه‌های شخصی، بسیاری از نامه‌های اداری و حتی برگه‌های ثبت‌نام در دانشگاه‌ها را باید با کمک پست مبادله می‌کردیم. امروز، همه نامه‌ها از طریق ایمیل یا شبکه‌های داخلی فرستاده می‌شوند و ثبت‌نام‌ها هم برخط (آنلاین) هستند. فقط بسته‌های پستی بزرگند که اداره‌های پست را نیمه‌جان حفظ کرده‌اند.

مدتی است که روی اینترنت، مجموعه‌ای زیر عنوان «Hans Zimmer Master Class» ارائه شده است. در این مجموعه، کاربران می‌توانند با پرداخت مبلغی، چندین ساعت آموزشِ آهنگسازیِ فیلم را در قالب 31 درس با توضیحات هانس زیمر تماشا کنند.

زیمر، آهنگساز آلمانی و خالق آثار بزرگی در سینمای آمریکاست که از آن جمله می‌توان به شیرشاه، دزدان دریایی کارائیت، گلادیاتور، آخرین سامورایی، سه‌گانۀ بَتمن و… اشاره کرد.

آن وقت، زیمر با آن دانش موسیقی و سابقۀ کار درخشان، موسیقی فیلم را پشت یک دستگاه رایانه آموزش می‌داد. بخش‌هایی از آموزشِ او را دیدم، صداهای ارکستر روی رایانه چنان طبیعی بود که مو روی تن آدم سیخ می‌شد. یعنی اگر چشم‌هایتان را می‌بستید، فکر می‌کردید 70 نوازنده مقابل شما دارند اجرا می‌کنند. حتی صدای سازهای زهی (ویولن‌ها) که معمولا با ابزارهای الکترونیکی، غیرطبیعی تولید می‌شوند، روی دستگاه زیمر با ظرافتی باورنکردنی ایجاد می‌شدند.

رفتم کمی مطالعه کردم. دیدم نرم‌افزاری که هانس زیمر استفاده می‌کند، برخلاف سازهای الکترونیکی، صداها را تولید نمی‌کند؛ بلکه صداهای واقعی را مطابق میل آهنگساز می‌چیند. یعنی شما صدای ازپیش ضبط شدۀ ویولن، پیانو، ترومپت، گیتار و… را با همۀ نُت‌ها (دو ر می فا سل لا سی + نیم‌پرده‌ها) به نرم‌افزار می‌دهید و بعد نرم‌افزار این قابلیت را به شما می‌دهد که بی‌نهایت آهنگ بسازید و آواها را با یکدیگر ترکیب کنید. یعنی یک ارکستر مجازی با 20 یا 50 یا 100 نوازنده تشکیل بدهید.

تاکید می‌کنم این کار با آهنگسازیِ الکترونیکی فرق دارد. شما در موسیقی الکترونیکی، با صداهای الکترونیکی سر و کار دارید که فورم و کیفیتی کاملا متفاوت از سازهای زنده دارند. اما در این روشِ تازه، صدای سازهای واقعی با کیفیت بالا ضبط می‌شوند و رایانه از همان‌ها برای ساخت موسیقی به آهنگساز کمک می‌کند.

اگر واقعا آهنگسازان به سمتی بروند که از این نرم‌افزارها استفاده کنند، به نظرم دیری نخواهد گذشت که حرفۀ نوازندگی نیز به تاریخ بپیوندد.