خوب دهه فجر هم سر رسید و داشتم فکر می کردم چه چیزی مناسب این ایام فرخنده بنویسم که به نظرم رسید می شود وضعیت ایران در 10 سال آخر حکومت محمدرضا پهلوی را بررسی کرد. بنابراین از سال 1969 میلادی شروع می کنیم… این متن تا روز 22 بهمن تکمیل و به روز خواهد شد:

1969

روابط میان ایران و عراق در سال گذشته بدتر شد. در ماه مارس، نیروهای عراقی روی ماهیگیران ایرانی در اروندرود آتش گشودند. اروندرود همان رودی است که انتهای جنوبی اش، مرز میان دو کشور را شکل می دهد. عراق ادعا می کند که برطبق یک قرارداد در سال 1937، عمیق ترین بخش رودخانه، مرز دو کشور است؛ این بخش در نزدیکی خاک ایران قرار دارد. ایران این ادعا را رد می کند و می گوید بخش عمیق رودخانه در گذر زمان تغییر می کند.

در 19 آوریل، ایران قرارداد 1937 را بدلیل خشونت نیروهای عراقی لغو کرد، به نیروهای خود اعلان آماده باش داد و آنها را به سمت مرز عراق روانه کرد. سپس از تاریخ 22 آوریل کشتی های باربری ایران با پشتیبانی نیروی دریایی درون اروندرود به حرکت در آمدند. به دنبال این قدرت نمایی نظامی و سرسختی ایران، عراق دردسر آفرینی برای کشتی های ایرانی را متوقف کرد. با این حال، بغداد شماری از ایرانیان مقیم عراق را مجبور به فرار به سوی مرزها نمود. خبر رفتار بد عراق با این جماعت، احساسات ضدعراقی را در ایران تهییج کرد.

در این زمان روابط ایران و لبنان نیز اندکی دستخوش دگرگونی شد. ایران خواهان تحویل «تیمسار تیمور بختیار» است. او که به لبنان فرار کرده، متهم به اختلاس اموال دولتی در زمان ریاست نیروهای امنیتی کشور است. لبنان بجای پس دادن بختیار، او را از بازداشت در کشور خود نیز آزاد کرد. ایران این کار را با محدود کردن روابط سیاسی با لبنان پاسخ داد.

طی قراردادی در 7 آوریل، ایران مرز دریایی خود با قطر را مشخص کرد. ایران قضاوت کشورهای حاشیه خلیج فارس را نپذیرفت. در ماه ژوئن شاه گفت این امر تا زمان تعیین تکلیف بحرین ادامه خواهد یافت. ایران مدعی بحرین است و شاه خواهان برگزاری همه پرسی برای تعیین تکلیف این جزیره ی کوچک است. در اختیار داشتن بحرین موجب افزایش قدرت نظامی ایران در خلیج فارس خواهد شد.

در ماه اکتبر، شاه با پرزیدنت نیکسون ملاقات کرد. موضوع ملاقات، متقاعد کردن آمریکا به تجهیز نظامی ایران و کمک اقتصادی به چهارمین برنامه ی پنج ساله ی توسعه در این کشور بود. بعنوان یکی از معدود رژیم های غیربنیادگرا در خاورمیانه، شاه انتظار همکاری بلندمدت از جانب آمریکا دارد.

امور داخلی

در 19 ژانویه، مجلس ایران آخرین بخش از برنامه اصلاحات ارضی را به تصویب رساند. این برنامه مهمترین بخش از انقلاب سفید است که شاه از 6 سال پیش آغاز کرده بود. براساس این بخش از قانون اصلاحات ارضی، زمین های بدون مالک و زمین هایی که مالکان آنها طبق قوانین پیشین با رعیت کشاورز خود به توافق نرسیده باشند به قیمت 10 برابر یکسال اجاره ی همان زمین به رعایای کشاورز فروخته خواهد شد.

«هویدا» نخست وزیر ایران در ماه اوت و در کنگره ی حزب ایران نوین قول مردمسالار کردن ساختار حزبی اش را داد. او این کار را با برگزاری انتخابات محلی درون حزبی به انجام خواهد رساند. هویدا بیشتر از تمام نخست وزیرهای پیش از خود حکومت کرده و این نشان از ثبات سیاسی در سالهای اخیر دارد. حال باید دید آیا ایران می تواند انقلاب سفید را به گسترش مردمسالاری در کشور بسط دهد.

توسعه ی اقتصادی

ایران به معنای واقعی کلمه به سوی رفاه اجتماعی و صنعتی شدن اوج می گیرد. تولید ناخالص ملی در سال منتهی به مارس 1969 معادل 12 درصد رشد داشت. مجتمع فولاد اصفهان (که با همکاری اتحاد جماهیر شوروی ساخته شده) زودتر از موعد مقرر به بهره برداری رسیده است. مصرف محصولات نفتی در کشور بشدت افزایش می یابد و سازمان برنامه و بودجه فقط برای سال 1969 به میزان یک میلیارد دلار در بخش نفتی سرمایه گذاری کرده است. تولید نفت 10 درصد افزایش یافته و درآمد نفتی سالانه ی کشور به مرز یک میلیارد دلار رسیده است.

کشور در دومین سال از چهارمین برنامه ی توسعه قرار دارد و مغز متفکر توسعه ی چشمگیر در ایران «سازمان برنامه و بودجه» است. در این میان 2 اشکال نیز وجود دارد:
1 – قدرت اقتصادی در دستان تکنوکرات ها است و سرمایه داران مستقل توان رقابت با آنان را ندارند.
2 – این سرعت سرسام آور در توسعه، نیازمند درآمد نفتی بیشتر تا زمانی است که ایران به مرز توسعه یافتگی برسد. این موضوع باعث شد شاه از شرکت های خارجی فعال در ایران بخواهد که تولید نفت را تا جایی افزایش دهند که درآمد سالیانه ی کشور تا مارس 1970 به بالای یک میلیارد دلار برسد. حتی پس از پیروز شدن شاه در این زمینه، او شرکت های خارجی را تهدید کرد که در آینده ممکن است این مقدار نیز ناکافی باشد. این خطر وجود دارد که کاهش درآمدها، سرعت رشد اقتصادی را کاهش دهد و موجب بی ثباتی سیاسی در تهران شود.

=====

‏1970‏

امور خارجه
با نزدیک شدن به موعد مقرر برای خروج نیروهای بریتانیایی از خلیج فارس (تا پایان سال ‏‏1971) ایران سیاست خود در منطقه را با دقت تغییر داده است. اول اینکه این کشور با ‏دست کشیدن از ادعای تملک جزیره ی بحرین، از تنش با کشورهای عربی منطقه پرهیز ‏کرده است؛ ایران این کار را پس از همه پرسی سازمان ملل و اعلان علاقه ی بحرینی ها به ‏داشتن استقلال کامل انجام داد. با این وجود، ایران اعلام کرده که نسبت به وضعیت اقلیت ‏ایرانی در بحرین بی تفاوت نخواهد بود. دوم اینکه ایران مدعی مالکیت جزیره «ابوموسی» و ‏دو جزیره ی کوچک «تنب» است. بریتانیا از مالکیت شارجه بر ابوموسی و راس الخیمه بر ‏تنب کوچک و بزرگ حمایت می کند. علاوه بر موقعیت راهبردی این سه جزیره در خلیج ‏فارس، احتمال پیدا شدن نفت در سواحل آنها نیز بر اهمیت شان افزوده است.‏

اردشیر زاهدی، وزیر خارجه ایران، به کویت و عربستان سعودی سفر می کند تا آنان را ‏وادار به پشتیبانی از سیاست های کشورش در منطقه نماید. در همین حال، رهبران چند ‏کشور کوچکتر منطقه نیز به تهران می روند. در پس اعلامیه های مثبتی که بدنبال این ‏دیدارها انجام می شود، ترس از این نیز وجود دارد که برقراری امنیت در خلیج فارس به ‏آسانی سخن گفتن از آن نباشد.‏

روابط ایران و عراق در پی ادعای تهران مبنی بر دخالت بغداد در امور داخلی اش همچنان ‏تیره می ماند.‏

امور داخلی
در چهارم سپتامبر، برای نخستین بار انتخابات انجمن های شهر و استان برگزار می شود. ‏حزب ایران نوین 930 رای از 960 رای را بدست می آورد و این ترس را بوجود می آورد ‏که ایران در حال رفتن بسوی حکومت تک حزبی باشد. در هر صورت، انتخابات شوراهای ‏شهر و استان گامی به سوی دموکراسی بشمار می رود. این انتقاد نیز وجود دارد که چرا ‏نامزدهای انتخابات اعلام می کنند که وفادار به شاه هستند. ‏

در 26 ژانویه، ایران هفتمین سال انقلاب سفید را جشن می گیرند. شاخص های اصلی ‏انقلاب سفید را در سه بخش می توان تعریف کرد: ‏
‏1.‏ اصلاحات ارضی به نفع کشاورزان
‏2.‏ اعطای آزادی های سیاسی به زنان
‏3.‏ توسعه ی اقتصادی بی سابقه

سه فاجعه ایران را در این سال تکان داد. 31 ژانویه، بهمن عظیمی در بزرگراه ‏Amoz ‎Maraz‏ (شاید منظور آمل – هراز بوده) در شمال ایران، جان 40 نفر را می گیرد. سپس ‏در ماه مارس، زمین لرزه ای در شمال غرب ایران، دست کم پنج کشته و 300 بی خانمان ‏برجای می گذارد. در نهایت، زمین لرزه ای شدید در 30 ژولای، بیش از 100 کشته و ‏‏200 مجروح در شمال شرق ایران برجای می گذارد.‏

شهبانو فرح، در 27 مارس این سال، چهارمین فرزندش را به دنیا می آورد.‏

امور اقتصادی
رشد اقتصادی شدید، دولت را وادار به دخالت برای مهار رشد بیش از حد می کند تا از ‏پیامدهای رشد بیش از اندازه جلوگیری کند. با این حال پیش بینی می شود رشد اقتصادی ‏در سال منتهی به مارس 1971 از 8.8 درصد فراتر رود.‏

هویدا، نخست وزیر، مسوولیت اجرای برنامه های توسعه ی اقتصادی را به وزیران خود ‏تفویض می کند. در ماه سپتامبر، دولت قصد خود برای اجرای آخرین مرحله از اصلاحات ‏ارضی را اعلام می کند. براساس این مرحله، زمین دارانی که تا کنون برای فروش زمین ‏هایشان به کشاورزان به تفاهم نرسیده اند، تا آخر امسال فرصت خواهند داشت. سپس ‏دولت زمین هایشان را به بهای 10 سال اجاره ی همان زمین به کشاورزان خواهد فروخت. ‏در حال حاضر، 12 میلیون تن از کشاورزان به همین طریق در ملک تحت زراعت خود ‏سهیم شده اند.‏

روابط اقتصادی ایران با اتحاد جماهیر شوروی امسال نیز افزایش یافت. صادرات شوروی از ‏سال 1959 تا 1969 تقریبا 10 برابر شد (از 16.2 میلیون روبل به 154.4 میلیون روبل). ‏در همین حال، واردات شوروی از ایران نیز از 16.9 میلیون روبل به بیش از 50 میلیون ‏روبل رسید. ‏

در 18 سپتامبر اعلام شد که بخش روسی لوله کشی گاز ایران – شوروی به پایان رسیده و ‏روس ها به زودی کار واردات گاز طبیعی از حوزه گازی قم در جنوب تهران را آغاز خواهند ‏کرد. پیش از این و در تاریخ یکم اوت همین سال، هوشنگ انصاری، وزیر دارایی ایران ‏قراردادی 1 میلیارد دلاری با شوروی امضا کرد. مطابق این قرارداد، روس ها از ایران بیش ‏از 720 میلیون دلار کالا خواهند خرید و ایران نیز 318 میلیون دلار کالا از شوروی وارد ‏خواهد کرد. پیش بینی می شود با ابراز تمایل روس ها مبنی بر خرید نفت از خاورمیانه، ‏روابط اقتصادی ایران و شوروی بیش از این افزایش یابد.‏

=====

ایران 2500مین سالگرد پادشاهی در این کشور را در ماه اکتبر جشن گرفت. این جشن ها بدین منظور طراحی شده است که به کشورهای جهان نشان دهد درحالیکه تمدن باستانی ایران در خرابه های شوش و تخت جمشید زنده است، ایران امروز بسوی مدرن شدن پیش می رود: اقتصادی دارد که به سرعت رشد می کند، از ثبات سیاسی بهره مند است، و در حال دگرگونی اجتماعی گسترده ای است که شاه آنرا «انقلاب سفید» نامیده است.

فرودگاه ها، سدها، سامانه های مخابراتی، بزرگراه ها، ایستگاه های تلوزیونی، تراکتورها، و صنایع نوین به سرعت جایگزین روستاهای گلی، جاده های خاکی، و شخم زنی با استفاده از گاومیش میشود.

ایران نوین زیر نظر مستقیم شاه بوجود می آید. گرچه سازمان های حکومت مشروطه وجود دارد، اما شاه محدودیت هایی بر فعالیت آنها ایجاد کرده است. شاه بوسیله ی ارتشی مدرن و یکی از بزرگترین سازمان های اطلاعاتی در خاورمیانه پشتیبانی می شود.

اوضاع داخلی

بیشتر گروه های اپوزیسیون داخلی سرکوب شده اند، اما یک گروه شبه نظامی در شمال کشور فعال بوده است. اعضای این گروه، «تیمسار ضیاءالدین فرسیو»، رییس دادگاه نظامی ایران، را در هفتم آوریل ترور کردند. 13 تن از اعضای این گروه مائوئیست (مارکسیست) که در قتل فرسیو دست داشتند اعدام شدند.

9 ژولای، انتخابات پارلمانی برای مجلس بیست و سوم و سنای ششم برگزار شد. حزب ایران نوین 230 رای مجلس شورای ملی را بدست آورد. 37 رای نیز از آن حزب مردم شد. در مجلس سنا هم حزب ایران نوین 28 رای از 30 رای را بدست آورد. 30 نفر از عضوهای مجلس سنا نیز بوسیله ی شاه منصوب خواهند شد. علیرغم انتقادهایی مبنی براینکه انتخابات شبیه به انتصابات بوده است، حضور 4 میلیون ایرانی پای صندوق های رای نشان از روند مردم ایران بسوی بلوغ سیاسی بوده است.

امور خارجه

پس از خروج بریتانیا از خلیج فارس، ایران بسوی تبدیل شدن به ابرقدرت منطقه پیش می رود. آمریکا و انگلستان از برنامه ی 1 میلیارد دلاری نظامی ایران حمایت خواهند کرد تا این کشور غیرعرب بتواند در منطقه ای مملو از کشورهای عربی متزلزل، ثبات ایجاد کند. در ماه ژولای اعلام شد که بریتانیا بین 700 تا 800 تانک چیفتن به ایران خواهد فروخت. «چیفتن» مدرن ترین تانک ارتش انگلستان بشمار می رود. آمریکا نیز جنگنده-بمب افکن های فانتوم F-4E به ایران خواهد فروخت.

ایران برای تقویت قدرت دریایی خود، اقدام به ساخت یک پایگاه دریایی در بندرعباس و یک فرودگاه نظامی در «جاسک» واقع در دریای عمان کرده است. برای به رخ کشیدن قدرت نظامی خود، ایران انگلستان را به پرواز تهدیدآمیز هواپیماهایش در نزدیکی کشتی های جنگی خود و برفراز جزیره های ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک متهم نمود و تهدید کرد که درصورت تکرار چنین حادثه ای، بسوی جنگنده های بریتانیایی آتش خواهد گشود.

در 17 ژوئن، ایران و بحرین طی قراردادی مرزهای دریایی خود را مشخص نمودند. با این وجود ایران اعلام کرد که با خروج کامل نیروهای بریتانیا از خلیج فارس، جزیره های سگانه ی تنب و ابوموسی را ولو به زور بازپس خواهد گرفت.

امور اقتصادی

اقتصاد ایران امسال نیز با رشد شگفت انگیز 10.2 درصد روبرو شد. درحالیکه درآمد نفتی دولت به 1 میلیارد دلار رسید، دولت ایران قراردادی را با شرکت های نفتی امضا کرد که مطابق آن، درآمد نفتی دولت بیشتر خواهد شد. با احتساب افزایش درآمدهای نفتی، رشد اقتصادی کشور تا چند سال آینده ممکن است به 14 تا 15 درصد برسد.

با این همه، بخش کشاورزی با رشد 1.7 درصدی، از بخش های صنعت و خدمات عقب مانده است. با توجه به رشد 3 درصدی جمعیت، بخش کشاورزی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. دولت انتظار دارد اصلاحات ارضی به افزایش محصول بیانجامد. درکل، دولت 24.7 میلیارد ریال به زمین داران پرداخته است.

منبع عظیم مس سرچشمه که به تازگی کشف شده بود با مشارکت شرکت های ایرانی و خارجی به بهره برداری رسیده است.

مساحت کشور: 636.300 مایل مربع.
جمعیت: 29.200.000
تهران: 3.229.000
برابری ارز: 1 ریال = 0134/0 دلار (1 دلار = 7 تومان)
نیروی زمینی: 140 هزار نفر
نیروی هوایی: 17 هزار نفر، با بیش از 300 هواپیما
نیروی دریایی: 9 هزار، با 19 کشتی جنگی

1972

قرارداد دوستی عراق-شوروی در 9 آوریل و بدنبال آن، حضور نیروی دریایی شوروی در بندر بصره موقعیت دو کشور ایران و عراق را وارد مرحله ی دشوارتری کرد. این قرارداد دوستی کمک های نظامی شوروی به عراق را نیز شامل می شود. ایران از این نگران است که عراق به نام کشور خود یا به نام کشورهای عربی، سه بخش را که اکنون جزو خاک ایران است مدعی شود:
الف) خوزستان که عراقی ها آنرا «عربستان» می نامند.
ب) بخش مرزی خانقین.
پ) جزیره های ابوموسی، تنب بزرگ، و تنب کوچک.

در 11 آوریل و 8 ژولای دو درگیری مرزی میان نیروهای ایرانی و عراقی در بخش خانقین بوجود می آید. پس از خروج نیروهای روسی از مصر در اواسط ماه ژولای، کمک های نظامی شوروی به عراق افزایش می یابد.

در ماه مارس، ایران میزبان Willy Brandt، صدر اعظم آلمان غربی و Alec Douglas-Home وزیرخارجه انگلستان بود. این دو میهمان اروپایی درباره ی وضعیت خلیج فارس با همتایان ایرانی خود گفتگو کردند. در 30 می، پرزیدنت ریچارد نیکسون در راه بازگشت از مسکو در تهران توقف کرد و با شاه و نیز با «امیر عباس هویدا»، نخست وزیر ایران، دیدار و گفتگو نمود. این دیدار بعنوان تایید سیاست های ایران در منطقه از سوی آمریکا تعبیر شد. این تعبیر زمانی تقویت شد که آمریکا اعلام کرد با فروش F-14 (پیشرفته ترین جنگنده جهان) به ایران موافقت کرده است. این خبر بویژه از آن جهت مهم است که F-14 هنوز به مرحله ی تولید نرسیده است. در اواخر ماه اوت هم ایران یک سفارش نظامی 240 میلیون دلاری به بریتانیا داد.

امور داخلی

در 10 آوریل، زمین لرزه ای شدید جنوب ایران را لرزاند. کانون این زمین لرزه در 160 کیلومتری جنوب شیراز گزارش شده است. در اثر این لرزه، 45 روستا با خاک یکسان شد؛ 5000 نفر کشته و 1300 نفر بشدت زخمی شدند. این بدترین زمین لرزه در ایران از سال 1968 بوده است.

در یکم ژانویه، ایران 120 شورشی آموزش دیده در عراق را دستگیر کرد. شش نفر از این شورشیان در یکم مارس اعدام شدند. ایران شکایتی را بطور رسمی تقدیم سازمان ملل متحد کرده و عراق متهم کرده که «منبع و پشتیبان اصلی عناصر خرابکار در خاورمیانه» است.

در 18 اوت، جعفر قلی صدری، رییس شهربانی تهران، اعلام کرد که 70 درصد شورشیان شبه نظامی کشته یا دستگیر شده اند. برخی تحلیل گران این آمار رییس پلیس را بیش از حد خوشبینانه توصیف کرده اند.

امور اقتصادی

ایران در ماه ژوئن اعلام کرد که حق 20 درصدی مشارکت در شرکت های نفتی خارجی فعال در ایران نخواهد خواست. درعوض، قراردادی 5 ساله با این شرکت ها امضا کرد که به موجب آن، درآمد نفتی ایران احتمالا به بالای 4 میلیارد دلار در سال خواهد رسید.

جمعیت (برآورد مارس 1973): 30.900.000
تهران: 3.229.000
برابری ارز: 1 ریال = 0134/0 دلار (1 دلار = 7 تومان)
تولید نفت خام (1971): 226 میلیون تن بزرگ (هر تن بزرگ برابر با 1016 کیلوگرم است)

 

ناآرامی در خلیج فارس

در 4 ژانویه، پنج شبه نظامی ایرانی تعلیم دیده در عراق توسط ارتش ایران از پای درآمدند. چندی بعد، یک درگیری مرزی میان ایران و عراق به کشته شدن 4 مرزبان ایرانی انجامید.

روند سیاسی عمان برای ایران اهمیت زیادی دارد. در 12 آوریل «امیر عباس هویدا»، نخست وزیر ایران، اعتراف می کند که دولت عمان را در سرکوب شورشیان «ظفار» (Dhofar) یاری داده است.

در دوم ژوئن سرهنگ 2، «لوئیس هاکینز» بوسیله ی یک تروریست در تهران کشته می شود. رییس گروه تروریست، «رضا رضایی» دو هفته بعد بوسیله نیروهای امنیتی دستگیر و کشته می شود.

نفت

از اواخر 1972، دولت ایران برای افزایش تولید نفت، شرکت های خارجی فعال در ایران (بریتیش پترولیوم، شل، اگزان، موبیل، استاندارد کالیفرنیا، تگزاکو، و گلف) را تحت فشار قرار داده است. در ژانویه 1973، شاه تاکید می کند که برای اجرای برنامه های صنعتی و برنامه ی توسعه ی پنجم ایران، تولید نفت این کشور بین سالهای 73 تا 77 باید از 4.5 میلیون بشکه در روز به 8.3 میلیون بشکه برسد.

دعوای میان ایران و شرکت های نفتی خارجی ادامه یافت تا اینکه در 16 مارس امسال، شاه ایران اعلام کرد که کلیه ی تاسیسات نفتی کنسرسیوم شرکت های نفتی خارجی از این پس زیر نظر «شرکت ملی نفت ایران» فعالیت خواهد کرد. طی قرارداد جدیدی که در 31 ژولای به امضا رسید، کنسرسیوم به گروه بازاریابی تبدیل شد که باید نفت خود را از شرکت ملی نفت ایران خریداری کند.

توسعه ی اقتصادی

21 مارس، برنامه ی جدید توسعه اقتصادی ایران آغاز شد و تا سال 78 ادامه خواهد یافت. برنامه، 10 میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش صنعت و ایجاد 1.3 میلیون شغل تازه را تضمین می کند. کل هزینه های بخش صنعت، کشاورزی، و رفاه اجتماعی بین 32 تا 34 میلیارد دلار پیش بینی شده است. طراحان، انتظار رشد اقتصادی 11.4 درصدی را دارند. اواخر امسال، هویدا (نخست وزیر) اعلام کرد که عددها و آمارهای برنامه ی جدید توسعه جهت انطباق با درآمدهای ناشی از قرارداد جدید نفتی اندکی تغییر خواهد کرد.

دفتر سازمان برنامه ریزی به «سازمان برنامه و بودجه» تغییر نام داده و رییس آن عضو هیات دولت خواهد بود. «عبدالمجید مجیدی»، وزیر سابق کار به ریاست سازمان برنامه و بودجه انتخاب می شود و رییس پیشین، «خداداد فرمان فرمایان» به ریاست گروه بانکی منصوب می شود که کار آن جذب سرمایه های خارجی است.

در 16 فوریه، نخستین کارخانه ی فولادسازی ایران با حضور شاه و Aleksei Kosygin (نخست وزیر شوروی) در نزدیکی اصفهان به بهره برداری می رسد. هزینه ی ساخت کارخانه 750 میلیون دلار بوده است که ایران آنرا از طریق صادرات گاز طبیعی به شوروی خواهد پرداخت. ظرفیت اولیه ی کارخانه، 700 هزار تن در سال است که این میزان در سال 1977 به 1.9 میلیون تن و در سال 1983 به 15 میلیون تن خواهد رسید.

با وجود رشد اقتصادی شگفت انگیز، نرخ تورم در ایران تنها 2 درصد (دو درصد) بوده است.

برابری ارز: 1 ریال = 0151/0 دلار (1 دلار = 66 ریال…شش تومان و شش ریال)
صادرات: 2.41 میلیارد دلار
واردات: 2.96 میلیارد دلار
نیروی زمینی: 160 هزار نفر
نیروی هوایی: 22 هزار نفر
نیروی دریایی: 9 هزار نفر

برابر این پیمان، مرز میان ایران و عراق، در وسط منطقه ی ناوپذیر اروندرود (جایی که قابلیت عبور کشتی دارد) تعیین شد. پیش از آن، مرز میان دوکشور، در انتهای شرقی رودخانه، نزدیک خاک ایران قرار داشت. ایران قبول کرد در ازای عقب نشینی عراق، از پشتیبانی کردهای شورشی در عراق خودداری کند و مرزهای خود را روی آنان ببندد. با این حال، ایران به مصطفی بارزانی، رهبر مبارزان کرد عراق، پناهندگی سیاسی داد.

در ماه ژانویه، شاه ایران به مصر سفر کرد. در راه سفر به مصر، او از امان، پایتخت اردن دیدار می کند. در این سفر ایران 10 میلیون دلار وام بدون بهره به اردن می پردازد. پس از دیدار با «انور سادات»، شاه ایران به مصر قول کمک های اقتصادی بیشتری می دهد و در کنفرانس مشترکی، شاه از «سازمان آزادی بخش فلسطین» (ساف) اعلام حمایت می کند.

در همین ماه، «سلطان قابوس بن سعید» و شاه ایران توافق می کنند که نیروهای نظامی ایران اجازه گشت زنی در مرزهای آبی عمان در تنگه ی هرمز را داشته باشند. ایران می پذیرد که نیروهای نظامی اش در عمان را همچنان در آن کشور نگاه دارد.

رفتار ایران در خلیج فارس، بوِیژه در نزدیک شدن به دولت های عربی، از سوی کشورهای جهان اینگونه تعبیر می شود که ایران قصد دارد از نفوذ قدرت های جهان به این منطقه جلوگیری کند.

امور نظامی

شاه رسما اعلام می کند که ایران قصد دارد تا پایان دهه ی میلادی آینده به پنجمین قدرت نظامی در جهان تبدیل شود. در اواخر بهار امسال، ایران و شرکت Rockwell International Corporation قراردادی برای نصب یکی از پیشرفته ترین سامانه های جمع آوری اطلاعات الکترونیکی امضا می کنند. این سامانه که به Ibex معروف است، امکان استراق سمع نظامی و مشاهده ی مکالمات تلفنی و مخابراتی در کل منطقه ی خلیج فارس را به ایران می دهد. نصب این سامانه 500 میلیون دلار هزینه خواهد داشت و سالها به طول خواهد انجامید.

ایران امسال 300 تانک چیفتن (مدرن ترین تانک بریتانیایی) تحویل گرفت و سه زیردریایی آمریکایی از نوع Tang-class را پیش خرید نمود.

ایران امسال 6 فروند بویینگ 747 از شرکت هواپیمایی Trans World Airlines خرید. قرار است این هواپیماهای دسته دوم، برای مقاصد ترابری نظامی تغییر کاربری داده شوند.

امور سیاسی

در دوم مارس، شاه اعلام می کند که نظام 2 حزبی فعلی حداقل برای مدت 2 سال برچیده خواهد شد. حزب جدید «رستاخیز ملی» نام دارد و امیر عباس هویدا رهبری آنرا برعهده می گیرد. انتخابات ماه ژوئن بر اساس نظام تک حزبی برگزار شد.

شبه نظامیان مذهبی در همین ماه تظاهراتی در 2 مدرسه ی دینی در شهر قم برگزار می کنند. پلیس با تظاهرکنندگان درگیر می شود و عده ای دستگیر می شوند. پیش از این، شاه در دیدار خود از آمریکا با تظاهرات 300 نفری مخالفان خود روبرو شده بود و در روز بازگشت خود از آمریکا، 21 مارس، احزاب دست چپی در ایران 2 افسر نیروی هوایی آمریکا در ایران را ترور کردند. مقامات ایران، این ترورها را کار گروهی «مارکسیست اسلامی» نامیدند.

امور اقتصادی

عبدالمجید مجیدی، رییس سازمان برنامه و بودجه، نرخ تورم امسال را 15 درصد اعلام می کند. در ماه های ژولای و اوت، شاه به دولت دستور می دهد که در جهت کاهش بهای کالا گام های محسوس بردارد. 8000 فروشنده و مغازه دار به جرم گرانفروشی بازداشت و جریمه می شوند. با این همه، رشد اقتصادی چشمگیر و افزایش رفاه اجتماعی، بر نرخ بالای تورم سایه افکنده است.

در ماه ژانویه، طرح جامع مدرن سازی شهر تهران تصویب می شود. این طرح بین 3 تا 5 میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. در ماه سپتامبر دولت اعلام می کند که 7 ستون کاخ بارعام داریوش کبیر را بازسازی خواهد کرد. این بخشی از برنامه ی 10 ساله ی بازسازی بناهای تاریخی کشور خواهد بود.

در اوایل ماه آوریل ایران 25 درصد از سهام شرکت Deutsche Babcock und Wilcox آلمان را خریداری می کند. این شرکت، یکی از بزرگترین سازندگان ماشین آلات و قطعات نیروگاه های برق در جهان است.

جمعیت: 32.9 میلیون نفر
تهران: 3.3 میلیون نفر
برابری ارز: 1 ریال = 0152/0 دلار (1 دلار = 6 تومان و شش ریال)
تولید نفت خام: 312 میلیون تن بزرگ
نیروی زمینی: 175 هزار نفر
نیروی هوایی: 60 هزار نفر
نیروی دریایی: 15 هزار نفر

1976

در 17 آوریل سه مارکسیست اسلامی در درگیری مسلحانه با ساواک کشته می شوند. درگیری های مسلحانه دیگری نیز در روزهای 4 و 16 می در تهران اتفاق می افتد. دو روز بعد، پلیس ایران با تعدادی تروریست مسلح در رشت، قزوین، و کرج درگیر می شود. از آغاز این سال تا پایان ماه ژوئن 50 تروریست مسلح کشته یا اعدام می شوند. در پنجم ژوئیه دولت اعلام عفو عمومی می کند و از همه تروریست ها می خواهد که اسلحه خود را زمین بگذارند. نتیجه این عقب نشینی دولت، افزایش خشونت و باز شدن دست گروه های مسلح است. در 28 اوت، سه مهندس آمریکایی شرکت Rockwell که سرگرم نصب سیستم Ibex Complex در ایران بودند، توسط تعدادی تروریست به قتل می رسند.

دولت ایران اعلام می کند که برخی از تروریست ها در کوبا آموزش می بینند و وابسته به حزب کمونیستی توده هستند و برخی دیگر توسط «سازمان آزادی بخش فلسطین» آموزش می بینند. این سازمان با استفاده از پول دولت لیبی اقدام به آموزش های چریکی می کند.

در اواخر می International Commission of Jurists که دفتر آن در «ژنو» است با صدور اعلامیه ای، ساواک را سازمانی می نامد که به قانون تعهد ندارد. در این بیانیه از «شلاق زدن»، «کتک زدن»، و «در معرض صداهای ناهنجار قرار دادن» به عنوان بعضی از شیوه های غیرقانونی یاد شده که توسط ساواک علیه دستگیر شدگان استفاده می شود. پرویز ثابتی، معاون سازمان ساواک، استفاده از شلاق و صداهای ناهنجار در ساواک را انکار کرد.

فساد اقتصادی

پس از آنکه شاه از دادگستری می خواهد که در برخورد با فساد اداری و اقتصادی، ملاحظه پست یا رابطه افراد را نکند، دادگستری ایران تعداد قابل ملاحظه ای از افراد را به اتهام فساد اقتصادی دستگیر می کند. از آن جمله «تیمسار عباس عطایی» فرمانده نیروی دریایی ایران به پنج سال حبس و پرداخت جریمه نقدی محکوم می شود. سیزده تن از فرماندهان عالیتربه نیروی دریایی نیز به حبس و جریمه های نقدی محکوم می شوند. همچنین هفت فرمانده نیروی زمینی ارتش در دادگاه علنی محاکمه و محکوم می شوند. دوازده مقام غیرنظامی دولت نیز محاکمه می شوند.

روابط خارجی

ایران همچنان قدرت بلامنازع منطقه خلیج فارس و دریای عمان است. پس از آنکه شایعه ای مبنی بر تمایل کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به تاسیس «خبرگزاری خلیج عربی» منتشر شد، ایران همه سفیران خود از این کشورها را فراخواند و «عباس علی خلعتبری» وزیر خارجه این کشور اعلام کرد که ایران اجازه تغییر نام خلیج فارس را به هیچ کشوری نخواهد داد.

«خالد»، پادشاه عربستان، در ماه می سفری چهار روزه به ایران می کند. پادشاه عربستان اعلام می کند که ایران در همه همکاری های منطقه ای در حوزه «خلیج فارس» مشارکت خواهد داشت. شاه ایران اظهار می کند که ایران علاقه دارد در تامین امنیت خلیج فارس از کمک عربستان سعودی استفاده کند. در مقابل پادشاه عربستان خواستار تشکیل نشست سران همه کشورهای حاشیه خلیج فارس برای تامین امنیت منطقه شد. شاه ایران اعلام می کند تا زمانی که خطری از جانب دولت کمونیستی یمن جنوبی متوجه کشور عمان باشد، نیروهای نظامی ایران در عمان باقی خواهند ماند. عمان از ایران برای کمک به سرکوب نیروهای کمونیستی ظفار در آن کشور کمک خواسته است.

در نشست سالانه کمسیون منطقه ای توسعه، سه کشور ایران، ترکیه، و پاکستان قرارداد تجارت آزاد امضا می کنند.
ایرج اسکندری، رییس حزب توده ایران، در جریان بیست و پنجمین نشست حزب کمونیست شوروی در مسکو با فیدل کاسترو دیدار می کند. ایران روابط سیاسی خود با کوبا را به اتهام تشویق توده ای ها به تروریسم قطع می کند.

نظامی

به دلایل اقتصادی، ایران از خرید بیشتر جنگنده های استراتژیک و گرانقیمت F-14 خودداری می کند و به جای آن هواپیماهای ارزان تر F-16 را سفارش می دهد. ایران همچنین سفارش خرید دو ناوشکن «کلاس سواپرانس» را لغو می کند.
اواخر این سال، ایران برای خرید 250 فروند جنگنده فوق پیشرفته F-18 با شرکت Northrop آمریکا به توافق می رسد.

اقتصادی

با وجود کاهش 11.2 درصدی تولید نفت توسط ایران، رشد اقتصادی این کشور به 16 درصد می رسد. در این سال، ایران سهام شرکت Krupp آلمان و 130 شرکت زیرمجموعه آن را می خرد. Krupp بزرگترین شرکت ذوب آهن و تولید محصولات فولادی در آلمان است.

بدلیل رونق تجارت در بندرهای ایران، بویژه خرمشهر، این کشور 1400 کامیون ویژه حمل کالا وارد شبکه بنادر خود می کند. راننده بیشتر این کامیون ها، شهروندان کره جنوبی هستند که برای کار به ایران مهاجرت کرده اند. تا ماه اوت کار ساخت کارخانه عظیم محصولات نفتی شرکت مشترک «ایران و ژاپن» در بندر شاهپور تقریبا به اتمام می رسد. پیش بینی می شود کار تولید در این کارخانه از اوایل سال 1977 آغاز شود.