امروز یکشنبه هفدهم آبان ماه، تهران بیش از حد شلوغ بود. صبح مسیر خیابان کارگر از میدان انقلاب تا خیابان فاطمی کامل بسته بود و راننده ها درست مثل پارکینگ ترمزدستی ها را کشیده بودند و همدیگر را با حیرت نگاه می کردند. شب هم وقتی سوار تاکسی شدم، راننده به ترافیک شدید امروز در بسیاری از خیابان های تهران اشاره کرد. فهمیدم که موضوع به خیابان کارگر ختم نشده است. اول به پنج خط متروی تهران فکر کردم که در واقع دو خط بیشتر نیست! دو خطی که بصورت بعلاوه یکدیگر را قطع می کنند و خط سومی که میدان آریاشهر را به شهر کرج وصل می کند. بعد به این اندیشیدم که متروی تهران تنها بخش ناچیزی از شهر را پوشش می دهد و بیشتر شهروندان تهرانی برای آمد و شدهای روزانه ناچار به استفاده از تاکسی و مسافرکش و اتوبوس هستند؛ اگر خودروی شخصی شان را لطف کنند و بیرون نیاورند. سپس رفتم سراغ وبگردی البته با این هدف که ببینم ابرشهرهای جهان، آنهایی که مانند ما 8 میلیون جمعیت ساکن و چند میلیون جمعیت مهاجر روزانه دارند چطور عمل کرده اند که مثل ما وقت و اعصاب شان را پشت چراغ قرمز حراج نمی کنند. بدین منظور شهر نیویورک را انتخاب کردم. شهری با 8.214.000 نفر جمعیت (آمار سال 2006) ساکن و تعداد قابل ملاحظه ای جمعیت مسافر روزانه.
اطلاعاتی که درباره مترو و اتوبوس شهری در ادامه می خوانید برگرفته از سایت رسمی حمل و نقل عمومی نیویورک (http://www.mta.info) است.
متروی نیویورک 26 خط دارد که سرتاسر شهر را پوشش می دهند. در شهر نیویورک «سامانه مترو» و «سامانه اتوبوسرانی» بصورت هماهنگ عمل می کنند. بهای بلیط اتوبوس و مترو در این شهر 2.25 دلار (دو دلار و بیست و پنج سنت) است. اگر شما می خواهید چندین بار از متروی نیویورک استفاده کنید، می توانید با خرید کارت متروی هشت دلاری یا بیشتر (پیش خرید بلیط) از تخفیف 15 درصدی برخوردار شوید. حال اگر می خواهید مدتی در نیویورک باشید می توانید با خرید یک کارت اعتباری دایمی مترو (Unlimited Ride MetroCard) از تخفیف بیشتری نیز استفاده کنید؛ یعنی هرچه بیشتر پیش خرید کنید، بیشتر تخفیف می گیرید. بعلاوه کارت مترو یک مزیت شگفت انگیز هم دارد: «جابجایی رایگان مسیر». این یعنی اگر شما برای رسیدن به محل کارتان باید از یک ترن پیاده شوید و وارد ترن دیگری شوید نیازی به پرداخت مجدد ندارید. و این جابجایی رایگان، اتوبوس های شهری را نیز شامل می شود. یعنی شما تا دو ساعت پس از پرداخت بهای بلیط بوسیله کارت مترو، می توانید بصورت رایگان از اتوبوس های نیویورک هم استفاده کنید، به بیان دیگر با احتساب تخفیف کارت مترو، می توانید چیزی حدود 2 دلار پرداخت کنید و تا دو ساعت هر طور که می خواهید از سامانه های اتوبوسرانی و متروی شهری نیویورک استفاده کنید.
در نیویورک روزانه بیش از پنج میلیون و دویست هزار مسافر از مترو استفاده می کنند. (مقایسه کنید با یک میلیون و دویست هزار مسافر روزانه مترو در تهران؛ با جمعیت برابر با شهر نیویورک)
اکنون نگاهی می کنیم به سایت شهرداری نیویورک (http://www.nyc.gov/html/tlc/html/passenger/taxicab_rate.shtml) تا با سامانه تاکسیرانی در این شهر آشنا شویم. در نیویورک چیزی بنام خط تاکسی وجود ندارد. تاکسی ها همگی بصورت دربست عمل می کنند و بصورت هماهنگ از فرمول زیر برای دریافت کرایه استفاده می کنند:
- ورود به تاکسی، 2.5 دلار
- هر یک پنجم مایل، چهل سنت؛ یعنی هر 800 متر، یک دلار اضافی
- هر یک دقیقه توقف، چهل سنت
- بعلاوه نیم دلار از 8 شب تا 6 صبح
- بعلاوه یک دلار حق ترافیک (از 4 بعداز ظهر تا 8 شب در روزهای دوشنبه تا جمعه)
- بعلاوه 3.5 دلار برای هر مسافر اضافی
در همین صفحه نمونه ای از میانگین کرایه تاکسی در مسیرهای مختلف تخمین زده شده است. برای مثال گفته شده از «کیوگاردن» در خیابان Main تا منطقه Queens، چیزی بین 20 تا 24 دلار و از Victoria Boulevard تا منطقه Staton Island چیزی بین 51 تا 55 دلار باید بپردازید.
خوب شما باشید کدام را انتخاب می کنید؟ 24 دلار یا 2 دلار؟
دیگر شهرهای پرجمعیت جهان هم از مترو بعنوان مهمترین سامانه حمل و نقل شهری استفاده می کنند و بیشترین تلاش خود را برای گسترش و نوسازی مترو صرف می کنند و نیویورک یک نمونه معمولی (و نه درخشان) بشمار می رود. چنانکه توکیو، شهری با جمعیت تقریبا برابر با تهران و نیویورک، روزانه نزدیک به 9 میلیون مسافر متروی شهری دارد. یعنی به تعداد شهروندان خود، مسافر را بصورت روزانه جابجا می کند.
